هوش مصنوعی دستاورد قدیمی دنیای دیروز، رکن اصلی دنیای امروز با شنیدن کلمه هوش مصنوعی اولین تصور شما چیست؟
پهپادها و اتومبیل‌های خودران؟ تشخیص‌ها و پیشرفت‌های علم پزشکی؟ اثبات قضیه‌های ریاضی؟
دستیارهوشمند مثل سیری؟
به هرحال هوش مصنوعی امروزه در ذهن و فکر بسیار از ما کاربران دنیای فناوری جا خوش کرده است و تا آینده‌ی نامعلوم هم جزوی از زندگی ما خواهد بود. و به زودی از رکن‌های اساسی زندگی هرشخص می‌شود.
هوش مصنوعی
هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) که گاهی اوقات هوش ماشینی نامیده می‌شود، به هوشمندی نشان داده شده توسط ماشین‌ها در شرایط مختلف اطلاق می‌شود که در مقابل هوش طبیعی در انسان‌ها قرار دارد. به عبارت دیگر هوش مصنوعی به سامانه‌هایی گفته می‌شود که می‌توانند واکنش‌هایی مشابه رفتارهای هوشمند انسانی از جمله درک شرایط پیچیده، شبیه‌سازی فرایندهای تفکری و شیوه‌های استدلالی انسانی و پاسخ موفق به آنها، یادگیری و توانایی کسب دانش و استدلال برای حل مسائل را داشته باشند.
در علوم کامپیوتر، هوش مصنوعی یا هوش ماشینی به هوشمندی گفته می‌شود که از هرنوع ماشین (و نه انسان) به‌دست بیاید. کتاب‌های مرجع در حوزه‌ی هوش مصنوعی، این علم را دانش مطالعه‌ی کارگزارهای هوشمند می‌دانند که چنین تعریف می‌شوند: «هر دستگاهی که توانایی درک محیط و فعالیت با حداکثر شانس موفقیت را داشته باشد». درمجموع اصطلاح هوش مصنوعی برای توصیف ماشین‌ها یا کامپیوترهایی به‌کار می‌رود که فعالیت‌های شناختی وابسته به ذهن انسان را به‌خوبی انجام دهند. ازمیان فعالیت‌های مهم شناختی می‌توان به «یادگیری» و «حل مسئله» اشاره کرد.
تئوری تسلر در تعریف هوش مصنوعی می‌گوید هر دستاوردی که تاکنون انجام نشده باشد، هوش مصنوعی نام می‌گیرد.
درنتیجه امروزه انجام فعالیت‌هایی همچون تشخیص کاراکتر دیگر یک ماشین را هوشمند نمی‌کنند. در دنیای مدرن، وظایف پیچیده‌تری همچون تشخیص صحبت‌های انسان، رقابت در بازی‌های استراتژیک همچون شطرنج و گو و هدایت خودکار ماشین‌ها، هوشمندی واقعی را در کامپیوترها تعریف می‌کنند.
اخبار دنیای فناوری و هوش مصنوعی در سایت نوآیین
تاریخچه
شروع توسعه‌ی این تکنولوژی در واقع به خیلی قبل‌تر برمی‌گردد؛ یعنی زمانی در دهه‌ی ۵۰ میلادی که «دانشگاه دارتموث» (Dartmouth College) در ایالات متحده یک پروژه‌ی تحقیقات تابستانی را به هوش مصنوعی اختصاص داد. ریشه‌های هوش مصنوعی را حتی می‌توان در عمق بیشتری از تاریخ و در فعالیت‌های «آلن نیوئل» (Allen Newell)، «هربرت ای. سیمون» (Herbert A. Simon) و «آلن تورینگ» (Alan Turing) جست‌وجو کرد. آزمون مشهور تورینگ در سال ۱۹۵۰ توسط او در مقاله‌ای مطرح شد. این مقاله یکی از اولین اسنادی است که در آن به وجود آمدن ماشین‌های هوشمند پیش‌بینی شده است.
با این حال مقوله‌ی هوش مصنوعی تا پیش از معرفی شدن سوپرکامپیوتر «دیپ بلو» (Deep Blue) توسط کمپانی IBM هنوز توجه جهانیان را به خود جلب نکرده بود. این سوپرکامپیوتر اولین ماشینی بود که توانست قهرمان شطرنج جهان «گری کاسپارف» (Garry Kasparov) را در مسابقه‌ای که در سال ۱۹۹۶ میلادی برگزار شد شکست دهد. الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای سال‌های متمادی است که در دیتاسنترها و کامپیوترهای بزرگ استفاده می‌شوند.اصطلاح هوش مصنوعی برای اولین بار توسط جان مک کرلی(که از آن به‌عنوان پدر علم و دانش تولید ماشین‌های هوشمند یاد می‌شود) استفاده شد. وی مخترع یکی از زبان‌های برنامه نویسی هوش مصنوعی به نام لیسپ (lisp) است.
با این عنوان می‌توان به هویت رفتارهای هوشمندانه یک ابزار مصنوعی پی برد. (ساختهٔ دست بشر، غیرطبیعی، مصنوعی) حال آنکه هوش مصنوعی به عنوان یک اصطلاح عمومی پذیرفته شده که شامل محاسبات هوشمندانه و ترکیبی (مرکب از مواد مصنوعی) است.از اصطلاح “Strong and Weak AI” می‌توان تا حدودی برای معرفی رده‌بندی سامانه‌ها استفاده کرد.
آزمون تورینگ
آزمون تورینگ آزمونی است که توسط آلن تورینگ در سال ۱۹۵۰ در نوشته‌ای به نام «محاسبات ماشینی و هوشمندی» مطرح شد. در این آزمون شرایطی فراهم می‌شود که شخصی با ماشینی تعامل برقرار کند و پرسش‌های کافی برای بررسی اقدامات هوشمندانهٔ ماشین، از آن بپرسد. چنانچه در پایان آزمایش نتواند تشخیص دهد که با انسان یا با ماشین در تعامل بوده‌است، آزمون با موفقیت انجام شده‌است. تاکنون هیچ ماشینی از این آزمون با موفقیت بیرون نیامده است. کوشش این آزمون برای تشخیص درستی هوشمندی یک سامانه است که سعی در شبیه‌سازی انسان دارد.
انواع هوش مصنوعی
هوش مصنوعی در سطوح بالا به دو نوع وسیع به‌نام‌های «هوش مصنوعی محدود (Narrow AI)» و «هوش عمومی مصنوعی (General AI)» تقسیم می‌شود. چنین دسته‌بندی به درک بهتر مفاهیم و دستاوردهای هوش مصنوعی و روش توسعه‌ی آنها کمک می‌کند. هوش مصنوعی محدود، به‌نام «هوش مصنوعی ضعیف (Weak AI)» هم شناخته می‌شود.
یک. هوش مصنوعی محدود
هوش مصنوعی محدود همان هوشمندی است که همه‌ی ما در کامپیوترهای امروزی مشاهده می‌کنیم. سیستمهای هوشمندی که تحت آموزش یا یادگیری خودکار، انجام وظایف خاص را بدون برنامه‌ریزی اختصاصی برای آن وظایف، ممکن می‌کنند. چنین نوعی از هوشمندی در کاربردهایی همچون تشخیص صدا و زبان در دستیارهای مجازی مانند سیری دیده می‌شود. از کاربردهای دیگر هوش مصنوعی محدود می‌توان به سیستمهای شناسایی بصری در خودروهای خودران و موتورهای پیشنهاد محصول در خرده‌فروشی‌های آنلاین اشاره کرد. چنین سیستمهای هوشمندی برخلاف انسان‌ها تنها توانایی یادگیری انجام وظایف محدودی را دارند و به‌همین دلیل، هوش مصنوعی محدود نامیده می‌شوند.
توانایی‌های هوش مصنوعی محدود
امروزه کاربردهای متنوعی برای هوش مصنوعی محدود وجود دارد که روز‌به‌روز هم بر تعداد آنها افزوده می‌شود.
تفسیر داده‌های تصویری
یکی از کاربردهای مهم این نوع از هوش مصنوعی است که خصوصا در پهپادهای صنعتی با وظیفه‌ی بررسی خطوط لوله‌ی نفت دیده می‌شود.
برنامه‌ریزی تقویم‌های شخصی و کاری افراد
همکاری با هوش‌های دیگر
کاربردهای پزشکی
امروز برخی از ماشین‌ها می‌توانند در تشخیص تومورهای احتمالی به رادیولوژیست‌ها کمک کنند.
شبکههای اجتماعی
درحال‌حاضر هوش مصنوعی در شبکههای اجتماعی توانایی تشخیص محتوای نامرتبط یا آزاردهنده را دارد و مرتب کردن فید‌های نمایش محتوا نیز از وظایف ساده‌ی آن محسوب می‌شود.
دو.هوش عمومی مصنوعی (General AI)
هوش عمومی مصنوعی تفاوت‌های عمده‌ای با نوع محدود داد. چنین سبکی از هوشمندی می‌تواند رفتارهایی بسیار شبیه به انسان را از خود نشان دهد. درواقع هوش عمومی، انعطاف‌پذیری بیشتری داشته و امکاتن یادگیری مهارت برای انجام دادن وظایف بسیار متنوع را دارد. هر فعالیتی از کوتاه کردن مو تا منظم کردن فایل‌های صفحه‌ی گسترده‌ی مدیران تا حتی استنباط و نتیجه‌گیری از اطلاعات و تجربه‌های کسب‌شده، توسط یک هوش عمومی مصنوعی قابل انجام هستند.
آینده هوش مصنوعی و تأثیر آن بر جهان
رویکرد کنونی جهان به‌سمت توسعه‌ی ربات‌هایی با قابلیت فعالیت خودکار و درک و حرکت در جهان پیرامون، نشان‌دهنده‌ی هم‌پوشانی طبیعی است که بین علم رباتیک و هوش مصنوعی وجود دارد. هوش مصنوعی یکی از فناوری‌های متعدد مورد استفاده در ربات‌ها محسوب می‌شود. ازطرفی توسعه‌ی هوش مصنوعی باعث شد تا ربات‌ها در حوزه‌های جدیدی همچون خودروهای خودران و ربات‌های تحویل کالا و ربات‌های آموزگار دیده شوند.
جهان فناوری امروز در لبه‌‌ی پرش به مرحله‌ای جدید از توانایی‌های هوش مصنوعی قرار دارد. شبکههای عصبی امروزی توانایی ساختن تصاویر واقعی را دارند و حتی با کیفیت بالا، صدای افراد را شبیه‌سازی می‌کنند. البته چنین پیشرفت‌هایی، با نگرانی‌های اجتماعی نیز همراه بوده است. از دستاوردهای خبرساز اخیر می‌توان به دیپ‌فیک اشاره کرد که لزوم کنترل و قانون‌گذاری بیشتر بر روند توسعه‌ی هوش مصنوعی را دوچندان می‌کند.هوش مصنوعی اکنون توانایی تشخیص گفتار را با دقت ۹۵ درصد دارد
از پیشرفت‌های مهم یادگیری ماشین در دوران کنونی می‌توان به تشخیص دقیق صحبت‌های کاربر اشاره کرد. سیستمهای کنونی با دقت ۹۵ درصد، صحبت‌های انسان را تشخیص می‌دهند. مایکروسافت اخیرا اعلام کرد که هوش مصنوعی با دقت برابر با انسان توسعه داده است که توانایی تبدیل صوت به متن را دارد. محققان به‌دنبال دقت ۹۹ درصدی در تشخیص صوت هوش مصنوعی هستند و در آینده‌ی نه‌چندان دور، صحبت کردن با ماشین به یکی از رویکردهای اصلی تعامل کاربر با کامپیوتر تبدیل خواهد شد.
در سال‌های اخیر دقت و کیفیت تشخیص چهره در سیستمهای کامپیوتری بهبود یافته است. امروز غول چینی دنیای فناوری، بایدو، ادعا می‌کند که سیستم با توانایی تشخیص چهره با دقت ۹۹ درصد دارد. نیروهای پلیس و دیگر مجریان قانون در کشورهای غربی، برنامه‌های آزمایشی با هدف استفاده از هوش مصنوعی در تشخیص چهره‌ی مجرمان اجرا کرده‌اند. چینی‌ها چند قدم فراتر رفته‌اند و برنامه‌ای در سطح ملی برای اتصال دوربین‌های مداربسته به هوش مصنوعی عظیم تشخیص چهره دارند. آنها همچنین به‌دنبال تجهیز پلیس خود به عینک‌هایی با قابلیت تشخیص چهره هستند.
یکی از حوزه‌های مهم کاربرد هوش مصنوعی، علم پزشکی است. ماشین‌های هوشمند امروزه در کنار پزشکان و متخصصان به تشخیص بیماری از تصاویر پزشکی کمک می‌کنند. به‌علاوه آنها توانایی تشخیص الگوهای ژنتیکی را دارند که منجر به بیماری‌های خاص می‌شوند. در داروسازی نیز می‌توان با استفاده از هوش مصنوعی، مولکول‌های کاربردی‌تر در ساخت دارو را کشف کرد.
برنامه‌های آزمایشی متعددی در سرتاسر جهان انجام شده‌اند تا تأثیر و کاربرد هوش مصنوعی را در بیمارستان‌ها بررسی کنند. به‌عنوان مثال ابزار پشتیبانی تصمیم‌های کلینیکی واتسون از شرکت IBM، در برخی بیمارستان‌ها به‌صورت آزمایشی استفاده می‌شود. هوش مصنوعی دیپ‌مایند گوگل نیز در سرویس سلامت ملی بریتانیا و در بخش بیماری‌های سر و گردن استفاده می‌شود که ناهنجاری‌های چشمی را در مسیر تشخیص بیماری، بررسی می‌کند.
هوش مصنوعی و بیکاری انسان‌ها
از میان نگرانی‌هایی که پیرامون هوش مصنوعی مطرح می‌شود، نگرانی از جایگزینی شغل‌ها توسط ماشین‌های هوشمند، عاقلانه‌تر و محتمل‌تر به‌نظر می‌رسد. اگرچه هوش مصنوعی به‌صورت کامل جایگزین اشتغال انسانی نمی‌شود، اما به‌هرحال طبیعت شغل و کار را تغییر می‌دهد.
اکنون تنها سرعت و چگونگی تغییر و تحول در محیط کار به‌خاطر اتوماسیون مطرح می‌شود. ازطرفی هوش مصنوعی توانایی جایگزینی بسیاری از توانایی‌های انسانی را دارد. اندرو ان‌جی، متخصص هوش مصنوعی می‌گوید انسان‌ها امروزه فعالیت‌های تکراری و ساده‌ی زیادی را در محیط‌‌های کاری انجام می‌دهند که هوش مصنوعی به‌راحتی توانایی جایگزینی آنها را خواهد داشت.آیا با همان سرعتی که شغل‌ها طی اتوماسیون نابود می‌شوند، شغلهای جدید هم متولد می‌شوند؟
اخبار کنونی از جایگزینی شغلهای انسانی توسط اتوماسیون، به‌هرحال نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند. آمازون یکی از پیش‌گامان جایگزینی نیروی انسانی با ربات است. آنها چندی پیش فروشگاه آمازون گو را در سیاتل راه‌اندازی کردند که نیاز به صندوق‌دار را در فروشگاه‌های زنجیره‌ای از بین برد.
چنین رویکردی می‌تواند حداقل برای سه میلیون صندوق‌دار شاغل در آمریکا، تهدیدی جدی باشد. به‌علاوه غول تجارت الکترونیک در انبارهای خود برای جابه‌جایی کالا از ربات استفاده می‌کند و تاکنون ۱۰۰ هزار ربات کارگر را در انبارهای خود به‌کار گرفته است. البته آنها ادعا می‌کنند که به‌اندازه‌ی افزایش ربات‌ها، نیروی انسانی را هم افزایش داده‌اند، اما به‌هرحال آمازون و شرکت‌های رباتیک همکار در تلاش هستند تا شغلهای دستی باقی‌مانده در انبارها را نیز با فرایند اتوماسیون جایگزین کنند.
اتوماسیون در صنعت حمل‌ونقل، هنوز به زمان زیادی برای توسعه نیاز دارد. اگرچه خودروهای سواری و باری خودکار هنوز سال‌ها تا توسعه‌ی نهایی فاصله دارند، اما به‌هرحال نگرانی از جایگزینی شغلهای رانندگی توسط هوش مصنوعی، غیرمنطقی نخواهد بود. ازطرفی همه‌ی شغلهای در معرض جایگزینی توسط هوش مصنوعی، با ربات‌ها جایگزین نمی‌شوند. درحال‌حاضر افراد زیادی هستند که فعالیت‌های اداری تکراری انجام می‌دهند و با پیشرفت نرم‌افزارها و سیستمهای اتوماسیون، شغل آنها نیز در معرض خطر قرار دارد.
هر تغییر مسیری در دنیای فناوری، با از بین رفتن تعدادی شغل و تولد شغل‌هایی جدید همراه می‌شود. منتقدان نظریه‌ی تسلط هوش مصنوعی بر دنیای کسب‌وکار نیز اعتقاد دارند شغلهای جدید، فرصت کار را همیشه برای نیروی انسانی زنده نگه می‌دارند. به‌هرحال هنوز این سؤال وجود دارد که آیا شغلهای جدید، با سرعت مناسب و برابر با از بین رفتن شغلهای قدیمی، متولد می‌شوند؟
همه‌ی نظریه‌ها پیرامون آینده‌ی اشتغال با حضور هوش مصنوعی، بدبینانه نیست. برخی اعتقاد دارند که هوش مصنوعی در آینده به‌جای جایگزینی شغل ما، به بهبود فعالیت‌ها کمک می‌کند. به‌عنوان مثال می‌توان به ابزارهای هوشمند مانند عینک واقعیت مجازی اشاره کرد که به افزایش بهره‌وری کارگران می‌انجامند.
مؤسسه‌ی Future of Humanity در دانشگاه آکسفورد، نظرسنجی قابل‌توجهی با حضور صدها متخصص یادگیری ماشین انجام داده و نظر آنها را درباره‌ی دستاوردهای هوش مصنوعی و توانایی‌هایش در آینده، جویا شده است. در نتایج نظرسنجی، تاریخ‌های جالبی پیرامون دستیابی بشر به ظرفیت‌های مهم هوش مصنوعی دیده می‌شود. به‌عنوان مثال نوشتن مقاله‌ی حرفه‌ای توسط هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۶ پیش‌بینی می‌شود. در سال ۲۰۲۷، احتمالا شاهد راننده‌های خودکار کامیون خواهیم بود. در سال‌های ۲۰۳۱ و ۲۰۴۹ و ۲۰۵۳ نیز ظهور هوش مصنوعی با قابلیت‌های خرده‌فروشی، نوشتن کتاب و انجام عمل جراحی محتمل خواهد بود.
هوش مصنوعی فناوربی تازه‌ای نیست و حدود نیم قرن در کنار ما بوده است. این فناوری قطعا در آینده‌ی نزدیک از بین هم نخواهد رفت و به‌نوعی با هدف ماندن در کنار ما توسعه می‌یابد. دراین‌میان نگرانی‌ها درباره‌ی توسعه‌ی بدون قانون آن نیز باید در نظر گرفته شوند. به‌هرحال مرزی برای هوشمندی وجود ندارد و شاید نگرانی برخی از ما از آینده‌ای با فرمان‌روایی اسکای‌نت، آن‌چنان بی‌ربط نباشد.
